Με πολυετή εμπειρία στην επικοινωνία διεθνών μαρκών σε ολόκληρο τον κόσμο και όντας για πολλά χρόνια σε επιτελικές θέσεις στη L’Oreal στην Ελλάδα και διεθνώς, τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται μέσω της Air Paris, ενός full service agency, που ίδρυσε στο Παρίσι και σήμερα έχει, επίσης, γραφεία στη Σαγκάη και τη Νέα Υόρκη.

Σε μία από τις σπάνιες συνεντεύξεις του, μιλάει στο Marketing Week για όσα επηρεάζουν σήμερα το marketing, για τον ρόλο του καταναλωτή-δημιουργού, για τη σχέση των ανθρώπων με τα social media, αλλά και για την κινεζική αισθητική που όχι μόνο επηρεάζει βαθιά τη δυτική κουλτούρα, αλλά δημιουργεί και μία νέα γενιά brands που ετοιμάζονται να «κατακτήσουν» την Ευρώπη.

MW: Έχετε δηλώσει ότι ο «φόβος» αποτελεί καθοριστικό παράγοντα που επηρεάζει σήμερα τις επιθυμίες και τις ανάγκες των καταναλωτών.  Μπορείτε να μας εξηγήσετε πώς επηρεάζει συνολικά το marketing;
Δημήτρης Κατσαχνιάς:
Όλες οι ειδήσεις και οι πληροφορίες που παίρνουμε εδώ και αρκετά χρόνια δημιουργούν φόβο. Φόβο για την τρομοκρατία, το ISIS, τη μόλυνση του περιβάλλοντος, την επαγγελματική αβεβαιότητα, την οικονομική κρίση, την εξαφάνιση της μεσαίας τάξης, τις επιδημίες κ.λπ. Στην ουσία, δημιουργούμε μία αντίληψη του κόσμου, με βάση τους κινδύνους που πρέπει να αποφύγουμε και όχι τις προοπτικές ή τις ευκαιρίες που πρέπει να δημιουργήσουμε. Αυτό δημιουργεί μία πολύ συγκεκριμένη νοοτροπία στους ηγέτες μας, στους managers των εταιρειών μας και φυσικά στους καταναλωτές μας.

Έτσι βλέπουμε να φτιάχνουν καριέρα managers που απλά δεν έκαναν κανένα λάθος, άσχετα αν έχουν ή δεν έχουν σημειώσει επιτυχίες. Το marketing λοιπόν, που σπάνια καινοτομεί, έχει βασίσει ένα μεγάλο μέρος της αφήγησής του στις διάφορες έννοιες του φόβου και της προστασίας από κινδύνους. Ο κίνδυνος από την έκθεση στον ήλιο, ο κίνδυνος από την κακή διατροφή, η ασφάλεια, η υγεία, το αβέβαιο μέλλον, κ.λπ. Για τα επόμενα χρόνια η αγορά θα κινείται με οδηγό τον φόβο και την αντιμετώπιση των κινδύνων της καθημερινής ζωής και τις ανάγκες για προστασία.

Ποιος είναι, λοιπόν, ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει η αγορά των καλλυντικών;
Η ανάγκη προστασίας από τους κινδύνους είναι εντελώς προφανής στα καλλυντικά που είναι άμεσα συνδεδεμένα πια με την ιατρική έρευνα. Τα σημαντικότερα λανσαρίσματα έχουν να κάνουν με την καταπολέμηση των συνεπειών της καθημερινής ζωής: περιβάλλον, μόλυνση, στρες κ.λπ. Η έρευνα έχει πια ξεπεράσει το ενεργό DNA και ασχολείται με το άγνωστο DNA μας που ενεργοποιείται ανάλογα με τους εξωτερικούς παράγοντες. Πάμε να φτιάξουμε τον νέο «σούπερ άνθρωπο» που θα ανταποκρίνεται σε εξωτερικά ερεθίσματα και θα γίνεται πιο δυνατός για να τα βγάζει πέρα με τις εξωγενείς «επιθέσεις».

To DNA μας έχει τελικά λίγη ευθύνη για τη γήρανσή μας. Φταίνε οι εξωγενείς παράγοντες που το αποδυναμώνουν και το μεταλλάσσουν. Άμυνα και πάλι άμυνα. Ως συνέπεια, βλέπουμε τη μεγάλη αύξηση προϊόντων, όπως οι μάσκες προσώπου, τα υβριδικά προϊόντα που προστατεύουν, δυναμώνουν το DNA και καταπολεμούν τις συνέπειες των επιθέσεων, τα «έξυπνα» προϊόντα που δρουν διαφορετικά αν είμαι σε ηρεμία ή σε στρες και τα προϊόντα που λαμβάνουν υπόψιν τους πιθανές αλλεργίες και ευαισθησίες. Με άλλα λόγια, πάμε να αυξήσουμε τις δυνατότητές μας και να πάρουμε στα χέρια μας τη μετάλλαξή μας, για να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους. 

Ποιες είναι οι σημαντικότερες τάσεις σήμερα στην επικοινωνία των προϊόντων ομορφιάς; Ποιες διαφορές εντοπίζετε μεταξύ Ευρώπης, Αμερικής και Ασίας;
Η αγορά της ομορφιάς είναι ίσως ο καλύτερος οδηγός για την αποκρυπτογράφηση και κατανόηση των προτύπων των καταναλωτών σε όλο τον κόσμο. Και ίσως για αυτό, υπάρχει τέτοια μεγάλη «σχολή» marketing στα καλλυντικά, σε σύγκριση με τη μόδα, τα κοσμήματα ή τα ποτά. Η Ευρώπη δημιουργεί με κίνητρο- ή έστω άλλοθι- τον πολιτισμό, με εξαίρεση την Αγγλία που δημιουργεί πάντα με στοιχεία «sub-culture» (μουσική, punk, avant -garde etc.). Η Αμερική προέβαλλε πάντα πρότυπα κάποιου «status» και «επιτυχημένου και αποδοτικού lifestyle». Η Ασία από την άλλη πλευρά, έδινε πάντα σημασία στο «τελετουργικό» μέρος των πραγμάτων. Αυτά ισχύουν στις πιο πολλές εκφράσεις της ζωής, τον κινηματογράφο, τις τέχνες, και φυσικά και την ομορφιά.

Όσο και αν οι αποστάσεις έχουν σήμερα μειωθεί, αυτά τα πρότυπα παραμένουν σε ισχύ. Ίσως να διευκολύνουν τους καταναλωτές στο να κατανοούν καλύτερα την προέλευση των brands. Αλλά άσχετα με αυτές τις «τυποποιημένες διαφορές», οι γενικές τάσεις στην επικοινωνία είναι η έμφαση στον τρόπο ζωής, και τις ανάγκες που αυτός δημιουργεί, η παρουσίαση της φύσης σαν κάτι πανίσχυρο και μυστηριώδες, σε σχέση με την αγνή και φιλική φύση των προηγούμενων δεκαετιών και η υπερενίσχυση του οργανισμού του ανθρώπους. Η γήρανση δεν είναι πλέον θέμα εμφάνισης. Είναι κάτι σαν «αρρώστια» που με τα κατάλληλα «φάρμακα» μπορεί να καταπολεμηθεί. Τέλος, δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι, η Αμερική είναι ξανά το αδιαφιλονίκητο κέντρο του κόσμου και ότι όλες οι καινοτομίες από εκεί περνούν πρώτα. Η Ευρώπη φαίνεται εξαντλημένη, ενώ η Κίνα δεν είναι πλέον «είδηση».

Δεδομένου ότι περνάτε σημαντικό χρόνο σας στη Σαγκάη, έχετε δηλώσει ότι, η κινεζική αισθητική θα επηρεάσει τα προσεχή χρόνια τη ζωή στις δυτικές κοινωνίες. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν φαίνεται εύκολη υπόθεση η ανάδειξη και καθιέρωση κινεζικών brands. Πώς βλέπετε αυτό να εξελίσσεται;
Τα brands δεν προηγούνται της αισθητικής αλλά η αισθητική προηγείται των brands. Με τα τόσα εκατομμύρια κινέζων που ταξιδεύουν στη δύση, έχει αλλάξει ο τρόπος που παρουσιάζονται τα προϊόντα στα duty free όλου του κόσμου. Παράλληλα, διεθνείς εταιρείες βασίζουν μεγάλο μέρος του τζίρου τους στους κινέζους καταναλωτές και φτιάχνουν προϊόντα αλλά και ειδικές σειρές με βάση τις ανάγκες τους. Ακόμα και ο τρόπος παρουσίασης έχει αλλάξει. Άρα, οι ίδιοι οι δυτικοί αλλάζουν την αισθητική τους για τους κινέζους καταναλωτές.


Η ελληνική Folli Follie τα είχε καταλάβει όλα αυτά πιο πριν από πολλούς διεθνείς κολοσσούς. Αλλά δεν είναι μόνο οι καταναλωτές που επηρεάζουν την αισθητική. Ποιος θα φανταζόταν πριν από 10 χρόνια ότι θα έβλεπε κινέζικα top models σε διαφημίσεις δυτικών μαρκών, ακόμα και εκτός Κίνας; Όσον αφορά στα brands, ήδη ασιατικές μάρκες, και ιδίως κορεάτικες, έχουν πάρει τα ηνία στην καινοτομία του make up, για παράδειγμα, στις δυτικές αγορές. Να μην υποτιμάμε τις κινεζικές μάρκες γιατί οι στόχοι τους για διεθνή επιτυχία είναι πλέον ξεκάθαροι. Και πρέπει να παίρνουμε πολύ σοβαρά τις εξαγγελίες των κινέζων. Στην εταιρεία μου, συνεργαζόμαστε με μία από τις μεγαλύτερες κινεζικές εταιρείες καλλυντικών για τη δημιουργία νέων διεθνών κινεζικών μαρκών. Είναι θέμα χρόνου.

Πόσο δύσκολο θεωρείτε το χτίσιμο κινεζικών brands, με δεδομένο ότι η ποιοτική τους διάσταση βρίσκεται υπό αμφισβήτηση;
Οι κινέζοι κάνουν ό,τι έκαναν οι Ιάπωνες πριν από 30 χρόνια, με δύο σημαντικές διαφορές. Πρώτον, τα κάνουν όλα 10 φορές πιο γρήγορα και δεύτερον, δεν έχουν πρόβλημα ένταξης του τρόπου ζωής τους στις δυτικές αγορές. Κανένα χτίσιμο μάρκας δεν είναι εύκολο σήμερα, είτε αυτή είναι αμερικανική, ευρωπαϊκή είτε κινεζική.

Αλλά, θα τολμούσα να πω ότι είναι σχεδόν πιο εύκολο να φτιάξεις μία καλή κινεζική μάρκα, παρά ακόμα μία «δυτική» για απλούς λόγους. Αφενός, υπάρχει πολύς χώρος στην αγορά, την κινεζική ή την παγκόσμια, για μία καλή κινεζική μάρκα. Η παραδοσιακή κινεζική ιατρική έχει τεράστια γνώση για δημιουργία μαρκών που βασίζεται σε συστατικά άγνωστα στον δυτικό καταναλωτή. Επίσης, υπάρχει μία τεράστια ασιατική αγορά που μπορεί να φέρει σε πρώτο χρόνο σημαντικούς πόρους για την ανάπτυξη μίας νέας μάρκας, πριν αυτή στραφεί στις δυτικές αγορές. Τέλος, οι κινέζοι καταλαβαίνουν πολύ πιο καλά τον δυτικό πολιτισμό απ’ ό,τι οι ιάπωνες. 

Όπως έχετε επισημάνει, οι καινοτομίες και οι νέες ιδέες, ευτυχώς, γεννώνται ξανά στα εργαστήρια από επιστήμονες και όχι από marketers. Τι σημαίνει αυτό για την αγορά;
Αυτό είναι το πιο δύσκολο μήνυμα της δύσκολης εποχής που ζούμε. Κανένας δεν πείθεται πια από «εξυπνάδες» και δήθεν ευρηματικό marketing. Σε έναν κόσμο που αμφισβητεί την αξιοπιστία των επαγγελμάτων που μας έφεραν την κρίση (χρηματιστές, δικηγόροι, marketers και διαφημιστές) η μόνη αλήθεια μπορεί να έρθει από την έρευνα και την τεχνολογία.

Είναι αλήθεια ότι χάσαμε το νόημα τα τελευταία χρόνια. Αντί να κοιτάμε τη βιομηχανία, κάναμε τζόγο με τη μελλοντική αξία της. Αντί να ψάχνουμε το ταλέντο, ψάχναμε τη διασημότητα. Και αντί να ψάχνουμε την ιδιοφυΐα, επικροτούσαμε τη φιλοδοξία. Επιτέλους, φαίνεται ότι, η τεχνολογία και η έρευνα έρχονται πάλι να σώσουν έναν κόσμο που έχει «φρακάρει» με το marketing και το finance. Το περιμέναμε πολλά χρόνια και το πληρώσαμε.

«Σήμερα, ίσως πιο πολύ απο ποτέ, έχουμε ανάγκη καθοδήγησης, σαν τα παιδιά»

Πριν από έναν χρόνο περίπου συμμετείχατε ως ομιλητής στο Athens Beauty Conference που διοργάνωσε το Marketing Week, και εκεί είχατε προτρέψει το κοινό: «Μην ακούτε τους καταναλωτές. Αφήστε τους να μιλήσουν και δώστε τους επιστήμη και τεχνολογία». Και αυτό, τη στιγμή που η συνδημιουργία με τους καταναλωτές κυριαρχεί στη στρατηγική όλο και περισσότερων brands. Θέλετε να μας εξηγήσετε το σκεπτικό σας;
Είμαστε σε νηπιακή ηλικία από άποψη προσωπικής επικοινωνίας. Ένα μικρό παιδί, μέχρι τα 10 χρόνια του περίπου, σκέφτεται μόνο τις δικές του ανάγκες και επιθυμίες. Συνεχώς περιγράφει αυτό που του συμβαίνει τη δεδομένη στιγμή, και φυσικά, οι γονείς του θα του πουν «μπράβο». Στην εφηβεία, ίσως αρχίσει να αντιλαμβάνεται πιο σοβαρά το μέλλον αλλά πάλι, σχεδόν πάντα, ο εαυτός του είναι στο κέντρο της κάθε σκέψης και πράξης του.

Aν και σε πολλούς αυτό δεν αλλάζει ποτέ, με την ενηλικίωση αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ότι υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι που ζουν παράλληλα με εμάς και έχουν αγωνίες και επιθυμίες, παράλληλες με τις δικές μας. Η ευτυχία και η επιτυχία μας εξαρτάται από το πόσο καλά καταλαβαίνουμε αυτές τις παράλληλες ζωές. Σκεφτείτε τώρα πώς είμαστε στην  επικοινωνία μας στα social media. Μας δόθηκε ξαφνικά η δυνατότητα να μιλάμε για τον εαυτό μας και σαν τα μικρά παιδιά, λέμε ακριβώς αυτό που κάνουμε, δημοσιεύουμε φωτογραφίες με το φαγητό μας –και τα πόδια μας- και περιμένουμε οι άλλοι να μας πουν μπράβο και να μας κάνουν «like», ενθαρρύνοντάς μας να πούμε ακόμα περισσότερες ανοησίες. Όταν λοιπόν δεχτούμε ότι οι περισσότεροι καταναλωτές συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο, είναι μεν σωστό να τους ενθαρρύνουμε να μας λένε ό,τι θέλουν, αλλά είναι μάλλον λάθος να τους παίρνουμε πολύ στα σοβαρά.

Σήμερα, ίσως πιο πολύ από ποτέ, έχουμε ανάγκη καθοδήγησης, σαν τα παιδιά, από κάποιον που θα μας δείξει τον δρόμο για νέες προοπτικές, συχνά μέσω της επιστήμης και όχι μέσω του ξεπερασμένου marketing. Γι’ αυτό και αρχίζουν να έχουν μεγάλη επιτυχία τα online tutorials, οι οδηγίες χρήσης, οι συνταγές κ.λπ., που κάπως αποκαθιστούν μία μικρή ισορροπία στο γενικό χάος του Internet. Δεν πιστεύω στη συνδημιουργία με τους καταναλωτές ως σύνολο, αν αυτή υπήρξε ποτέ. Φυσικά και πρέπει να τους δίνουμε τη δυνατότητα να μας λένε ό,τι θέλουν, αλλά να μην περιμένουμε να μας καθοδηγήσουν την έρευνα και τις καινοτομίες.

Είναι σαν να περιμένουμε από το σύνολο των πολιτών να φτιάξουν την οικονομική πολιτική μιας χώρας σε κρίση ή το σύνολο των γυναικών να ψηφίζει για τη μόδα της επόμενης σεζόν. Καλή η ελεύθερη έκφραση αλλά πάντα θα υπάρχουν και κάποιοι πιο ταλαντούχοι ή πιο ειδικοί που πρέπει να τους ακούμε. Δημιουργία είναι η ικανότητα πρόβλεψης του τι θα είναι επίκαιρο σε 2-5 χρόνια, όχι τι άρεσε στους καταναλωτές χθες. Ο «άνθρωπος δημιουργός» μπορεί να μας βγάλει από μία μεγάλη κρίση, όχι ο «άνθρωπος καταναλωτής». Και αυτό δεν θα αλλάξει ποτέ.