Ο πλέον πρόσφατος παράγοντας που προστέθηκε στον κύκλο των αλλαγών του γάλακτος, είναι η ρύθμιση του Υπουργείου Ανάπτυξης, με την οποία επιμηκύνεται θεωρητικά μέχρι και τις 11 μέρες (από 5 που είναι σήμερα) η διάρκεια ζωής του φρέσκου παστεριωμένου γάλακτος. Μάλιστα, ο όρος «φρέσκο γάλα» αναμένεται να αντικατασταθεί με τον όρο «γάλα ημέρας». Η τελευταία φορά που ο χρόνος ζωής του φρέσκου γάλακτος επιμηκύνθηκε ήταν το 1999, όταν πήγε από τις 3 μέρες στις 5.

Τα τελευταία χρόνια ο κλάδος του γάλακτος βίωσε και άλλες δύο σημαντικές θεσμικές αλλαγές. Η πρώτη αφορούσε στην κατάργηση της υποχρεωτικής αναγραφής της χώρας προέλευσης του γάλακτος στις συσκευασίες (εύκολα καταλαβαίνει κανείς που οδήγησε αυτή η εξέλιξη) και η δεύτερη αφορά στην θέσπιση του «ελληνικού σήματος», το οποίο θα χαρακτηρίζει κάποια γάλατα, με βάσει συγκεκριμένες προδιαγραφές ελληνικότητας. Το τελευταίο βέβαια ακόμα δεν έχει υλοποιηθεί, αλλά βρίσκεται σε τελικό στάδιο και αναμένεται να πυροδοτήσει νέο γύρο αντιπαράθεσης των γαλακτοβιομηχανιών στο ζήτημα της ελληνικότητας.

Όσον αφορά στην επιμήκυνση της διάρκειας ζωής του γάλακτος, είναι σαφές ότι θα επιφέρει θετικές συνέπειες για τις γαλακτοβιομηχανίες, αφού θα μειώσει αισθητά το κόστος παραγωγής και διακίνησης του γάλακτος, οι εισαγωγές θα διευκολυνθούν περαιτέρω, θα αναβαθμιστεί ο ρόλος των super market, ενώ αναμένεται να οδηγήσει στο λανσάρισμα νέων προϊόντων και κωδικών, ανακατεύοντας και πάλι την τράπουλα στην ευρύτερη αγορά.

Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, μεγάλη πολυεθνική γαλακτοβιομηχανία που δραστηριοποιείται στη χώρα μας στον τομέα του γιαουρτιού, εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο να εισέλθει στην αγορά του γάλακτος υψηλής παστερίωσης, μετά τις τελευταίες θεσμικές αλλαγές, κυρίως μέσω της παραγωγής private label κωδικών για τα super markets. Ωστόσο, ως αρνητική εξέλιξη θα πρέπει να εκληφθεί η περαιτέρω πίεση που θα ασκηθεί στους κτηνοτρόφους για χαμηλότερες τιμές παραγωγού και ότι αυτό συνεπάγεται για τους ίδιους και την ελληνική κτηνοτροφία.

Από την άλλη, θα μπορούσε να περιμένει κανείς ότι οι οικονομίες κλίμακος που θα επιφέρει η νέα ρύθμιση στις γαλακτοβιομηχανίες, θα οδηγούσε σε μειώσεις τιμών στο ράφι, ωστόσο κάτι τέτοιο στην παρούσα φάση δεν φαίνεται και ιδιαίτερα εφικτό, δεδομένων των μεγάλων απωλειών που έχουν να καλύψουν οι βιομηχανίες από τα προηγούμενα χρόνια. Προς το παρόν δεν υπάρχει ουδεμία κίνηση των βιομηχανιών επί του ζητήματος, δεδομένου ότι αναμένουν τις λεπτομέρειες της ρύθμισης για να σχεδιάσουν την εμπορική τους πολιτική.

Πάντως, οι πρώτες πληροφορίες από τη γαλακτοβιομηχανία αναφέρουν ότι τους προσεχείς μήνες αναμένεται να λανσαριστούν από τις βιομηχανίες νέοι κωδικοί «φρέσκου γάλακτος», με διάρκεια ζωής 7-8 ημερών, premium γάλατα που θα τονίζουν την ελληνικότητα (έχοντας στις συσκευασίες τους και τα σχετικό σήμα), αλλά και «γάλατα ημέρας», με διάρκεια ζωής έως 2 ημέρες, τα οποία όμως θα διακινούνται σε τοπικό επίπεδο, από φάρμες και συνεταιριστικές βιομηχανίες, με υψηλότερη τιμή από τη συνηθισμένη. Όσον αφορά στα super market, φαίνεται ότι η αύξηση της ζήτησης για private label γάλατα, δημιουργεί γι’ αυτά μια νέα αγορά, στην οποία θα μπορούσαν υπό προϋποθέσεις να επενδύσουν. Σήμερα υπολογίζεται ότι το μερίδιο των private label στο φρέσκο γάλα είναι της τάξης του 8,5 – 10%, ενώ στο υψηλής παστερίωσης κυμαίνεται από 22 έως 24%.

TIPS
– Μόνο η ΜΕΒΓΑΛ και η Δωδώνη έχουν διατηρήσει σταθερές τις τιμές του γάλακτος στο ράφι. 
– Η αξία της αγοράς παστεριωμένου γάλακτος έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια στα 600 εκατ. ευρώ ετησίως. 
– Η ελληνικότητα και η παράδοση θα εξακολουθήσουν να αποτελούν κομβικό σημείο στην στρατηγική marketing των γαλακτοβιομηχανιών τα επόμενα χρόνια. 
– Το διάστημα 2008-2013 η τεκμαρτή διαφημιστική δαπάνη στο φρέσκο γάλα μειώθηκε κατά 92,4%, ενώ του υψηλής παστερίωσης κατά 82,2%.

Μερίδια αγοράς: Πρωτιές για Δέλτα και FrieslandCampina
Στο φρέσκο γάλα, σύμφωνα με τα στοιχεία της IRI για το 2013, leader είναι η Δέλτα, με μερίδιο 36,9%, ακολουθεί ο Όλυμπος με 15,9%, αλλά και η ΜΕΒΓΑΛ, με 11,1%, που παρά τις πιέσεις και τις απώλειες, κράτησε την τρίτη θέση. Τέλος, τα private label έφτασαν μερίδιο 8,4%, μειωμένο από το 2012, όταν ήταν 10,6%. Όσον αφορά στο γάλα υψηλής παστερίωσης, μάχη για την πρώτη θέση δίνει η FrieslandCampina με τα private label, τα οποία «ανέβηκαν» το 2013.
Η ολλανδική πολυεθνική το 2013 είχε μερίδιο 25,7%, ακολουθούμενη κατά πόδας από τα private label, που έφτασαν το 24,8% (από 21,2% του 2012). Μάχη για την τρίτη θέση έδωσαν η Δέλτα και ο Όλυμπος, με την πρώτη να την κατακτά οριακά το 2013, με μερίδιο 17,6% έναντι 17,4% του Όλυμπου.

Διαφημιστική δαπάνη σε ελεύθερη πτώση
Η πορεία της διαφημιστικής δαπάνης της κατηγορίας αποτυπώνει με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο τα όσα συνέβησαν στην αγορά γάλακτος από το 2008 που ξέσπασε η κρίση μέχρι και τις μέρες μας. Αρκεί να δει κανείς τα νούμερα και τα ποσοστά που τα συνοδεύουν: Για το διάστημα 2008-2013, σύμφωνα με τα στοιχεία της Media Services, η τεκμαρτή διαφημιστική δαπάνη στα προϊόντα γάλακτος μειώθηκε κατά 49,6%. Ωστόσο τα επιμέρους στοιχεία είναι απογοητευτικά: Το ίδιο διάστημα, η δαπάνη του φρέσκου γάλακτος «ισοπεδώθηκε», αφού από τα 3.827.650 ευρώ του 2008, φθάσαμε το 2013 στα μόλις… 287.557 ευρώ, ποσά που συνιστούν μείωση δαπάνης…92,4% (!).

Το ίδιο άσχημη και η εικόνα της δαπάνης στο γάλα υψηλής παστερίωσης, η οποία από 5.199.281 ευρώ το 2008, έφτασε το 2013 στα μόλις 923.849 ευρώ, ποσό που συνιστά μείωση διαφημιστικής δαπάνης 82,2%. Θα περίμενε κανείς δε, η εικόνα της δαπάνης γάλακτος στο πρώτο 4μηνο του 2014 να έχει βελτιωθεί – όπως συμβαίνει πλέον σε πολλούς κλάδους -, ωστόσο αυτό δεν συμβαίνει: Το διάστημα αυτό η δαπάνη στα προϊόντα γάλακτος έχει μειωθεί κατά 41,1%, στο γάλα υψηλής παστερίωσης κατά 55,1% και στο φρέσκο γάλα κατά 56,6%.

Βέβαια, η συνέχιση της πτώσης οφείλεται κυρίως στη στάση αναμονής που κρατούν οι γαλακτοβιομηχανίες σχετικά με τις νομοθετικές εξελίξεις που έχουν προκύψει και λιγότερο στην οικονομική κρίση. Πάντως, σε επικοινωνιακό επίπεδο, η ελληνικότητα αναμένεται να εξακολουθήσει να δημιουργεί σημεία τριβής των εταιρειών και να αποτελεί βασικό στοιχείο στην στρατηγική marketing αυτών, κυρίως όσον αφορά στα κριτήρια που πρέπει να έχει ένα γάλα για να θεωρηθεί ελληνικό.


Ελληνικότητα, παράδοση και σταθερές συναισθηματικές αξίες στην επικοινωνία
Η τάση καθιέρωσης ενός συγκεκριμένου επικοινωνιακού μοντέλου για τη διαφήμιση γάλακτος, όπου κυρίαρχο ρόλο έχουν η ελληνική φύση και παράδοση, οι κτηνοτρόφοι, οι αγελάδες και τα χαρούμενα πρόσωπα ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο τους τελευταίους μήνες. Και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που για κάποιους τείνει να γίνει «κανόνας», με ότι μπορεί να συνεπάγεται αυτό.

Ωστόσο, υπάρχει και η άλλη διάσταση, που αφορά στην επιμονή κάποιων γαλακτοβιομηχανιών να προτάσσουν τις κλασικές συναισθηματικές αξίες της φροντίδας, της στοργής, της ασφάλειας, της εμπιστοσύνης, αλλά και κύρια λειτουργικά χαρακτηριστικά όπως η γεύση, η θρεπτικότητα και η αποτελεσματική τυποποίηση. Ωστόσο, τα στελέχη της επικοινωνίας εκτιμούν ότι στο μέλλον θα υπερισχύσουν οι γαλακτοβιομηχανίες που, ανεξάρτητα από ποια από τις δύο λογικές εκπροσωπούν σήμερα, θα καταφέρουν να προτείνουν το κάτι παραπάνω, εξελίσσοντας πιο πολυδιάστατα και διαφοροποιημένα brands.

Σε θέματα ελληνικότητας «επιμένουν» εταιρείες όπως η Όλυμπος (McVictor & Hamilton) και η Δέλτα (Spot JWT), ενώ η FrieslandCampina (Magnet) επενδύει περισσότερο στις κλασικές συναισθηματικές αξίες που αναφέρθηκαν νωρίτερα.

Γιώργος Αναστασιάδης, Milk Branding Professionals
Μήπως το απλό «φρέσκο» γάλα ξαναγίνεται commodity;
«Στην αγορά του απλού «φρέσκου» γάλακτος της χώρας μας, τα brands συνεχίζουν να έχουν ρόλο και να αποτελούν κριτήριο επιλογής για τον καταναλωτή. Σε αντίθεση με το τι συμβαίνει στις περισσότερες μεγάλες αγορές του εξωτερικού όπου το φρέσκο γάλα αποτελεί commodity και το βασικό κριτήριο είναι συνήθως η εγγύτητα της μονάδας παραγωγής με το σημείο λιανικής και η μειωμένη τιμή που αυτή συνεπάγεται. Εφόσον λοιπόν η δύναμη του brand είναι ζητούμενο, προφανώς η συσκευασία παίζει σημαντικό ρόλο. Κι εδώ έχουμε ένα παράδοξο: Στην βασική κατηγορία, στο γάλα χαμηλής παστερίωσης δηλαδή, ο καταναλωτής φαίνεται σα να θεωρεί ότι όσο πιο «ασχεδίαστη» είναι η συσκευασία τόσο καλύτερο είναι το περιεχόμενο.

Είναι ενδεικτική η επιστροφή στις διάφανες πλαστικές φιάλες, παρόλο που σε επίπεδο υγιεινής, προστασίας και φιλικότητας προς το περιβάλλον, είναι υποδεέστερες από τις χάρτινες. Προφανώς δείχνουν λιγότερο «βιομηχανοποιημένες» ή φέρνουν μνήμες από το παρελθόν όπου «όλα ήταν πιο αθώα και αγνά». Αντίστοιχα, οι δυο εταιρείες που αύξησαν σημαντικά τα μερίδιά τους τα τελευταία χρόνια, βασίστηκαν σε λογότυπα και ετικέτες που ο σχεδιασμός τους έμοιαζε απλοϊκός – αρκεί να θύμιζε ύπαιθρο, φάρμες και αγροκτήματα με ελεύθερες αγελάδες. Παρόλο που ένα σύντομο googling είναι αρκετό για να μάθει κανείς ότι σήμερα η καλή μας αγελάδα, ούτε βόσκει χόρτα στη λιακάδα, ούτε είναι πολύ χαρούμενη.

Πώς θα μπορούσε άλλωστε η Χολστάιν φίλη μας, αφού ως μηχανή παραγωγής καλείται να παράξει ετησίως υπερτριπλάσια ποσότητα γάλακτος από ότι αν την άφηναν ελεύθερη να βοσκήσει στους αγρούς; Αλλιώς δεν θα βγάλει τα λεφτά της ούτε για τον μικρό αγελαδοτρόφο, ούτε για τη μεγάλη γαλακτοβιομηχανία. Τελικά αυτή την περίοδο το ζητούμενο για ένα brand “φρέσκου” γάλακτος φαίνεται πως είναι να μπει σε μια συσκευασία που δηλώνει παράδοση, αγνότητα, φύση, αγελάδες. Όσο μπορεί, να δίνεται η αίσθηση ότι το γάλα μπήκε στη φιάλη απευθείας από τον μαστό μιας χαρούμενης αγελάδας. Αλλά αυτό άραγε είναι τελικά branding; Ή μήπως μπαίνουμε στην εποχή που το απλό «φρέσκο» γάλα ξαναγίνεται σιγά-σιγά commodity; Οι εξελίξεις στον κλάδο τα επόμενα χρόνια θα έχουν σίγουρα πολύ ενδιαφέρον…»

Μερίδια αγοράς φρέσκου γάλακτος
Α/Α Εταιρεία Μερίδια 2013 Μερίδια 2012
1 Δέλτα 36,9% 29,4%
2 Όλυµπος 15,9% 14,5%
3 ΜΕΒΓΑΛ 11,1% 14,9%
4 Private label 8,4% 10,6%
5 ΣΕΡΓΑΛ 4.0% 2,7%
6 Φάρµα Κουκάκη 2,4% 1,5%
7 Κρι Κρι 1,2% 1,0%

Πηγή: IRI

Μερίδια αγοράς γάλακτος υψηλής παστερίωσης
Α/Α Εταιρεία Μερίδια 2013 Μερίδια 2012
1 FrieslandCampina Hellas 25,7% 25,9%
2 Private label 24,8% 21,2%
3 Δέλτα 17,6% 19,2%
4 Όλυµπος 17,4% 15,7%
5 ΦΑΓΕ 8,1% 9,2%
6 ΜΕΒΓΑΛ 2,1% 3,1%

Πηγή: IRI

Διαφηµιστική δαπάνη γάλακτος 2008 – A’ 4µηνο 2014
Έτος Φρέσκο γάλα Παστεριωµένο γάλα Προϊόντα γάλακτος
2008 3.827.650 5.199.281 68.022.331
2009 3.145.152 3.160.771 59.000.699
2010 1.511.100 2.285.878 49.184.527
2011 2.258.644 710.255 51.222.471
2012 1.638.689 25.243 31.803.841
2013 287.557 923.849 34.283.214
Α’ 4µηνο 2014
(Α’ 4µηνο 2013)
117.156
(270.546)
235.922
(525.844)
7.028.419
(11.946.376)

Πηγή: Μedia Services

Εξέλιξη διαφηµιστικής δαπάνης
στο γάλα την περίοδο 2008 – 2013
Φρέσκο γάλα -92,4%
Παστεριωµένο γάλα -82,2%
Προϊόντα Γάλακτος -49,6%

Πηγή: Μedia Services

Διαφηµιστική δαπάνη γάλακτος
Α’ 4µηνο 2014 vs Α’ 4µηνο 2013
Φρέσκο γάλα -56,6%
Παστεριωµένο γάλα -55,1%
Προϊόντα Γάλακτος -41,1%

Πηγή: Μedia Services