Aυτά τα δύο πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία αποκαλύπτουν δύο πρόσφατες έρευνες, της GfK και της Boston Consulting Group, αντίστοιχα.

Η έρευνα της GfK για το καταναλωτικό κλίμα στην Ευρώπη πραγματοποιήθηκε το δεύτερο τρίμηνο του 2011 και παρέχει μια επισκόπηση ως προς την εξέλιξη των προσδοκιών οικονομικής ανάπτυξης, επιπέδου τιμών, εισοδήματος και πρόθεσης αγοράς των καταναλωτών στην Ελλάδα, την Αυστρία, τη Βουλγαρία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, την Πολωνία, τη Ρουμανία και την Τσεχική Δημοκρατία.

Ο πληθυσμός αυτών των 11 χωρών αντιπροσωπεύει περίπου το 80% του συνολικού πληθυσμού των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε. Η έρευνα της Boston Consulting Group από την άλλη πλευρά, αφορά στο επονομαζόμενο Consumer Sentiment Barometer, και πραγματοποιήθηκε την άνοιξη σε οκτώ σημαντικές καταναλωτικές αγορές παγκοσμίως και παρουσιάζει συνοπτικά την κατάσταση σε καθεμία από αυτές.

GfK: Ξεκινά η ανάκαμψη
Η οικονομική ύφεση στην Ευρώπη φαίνεται να έχει περάσει πλέον από το χαμηλότερο σημείο της και η οικονομία στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αρχίζει να ανακάμπτει από τη χειρότερη κρίση της μεταπολεμικής περιόδου, όπως αναφέρει η GfK. Σε πολλές χώρες μάλιστα τα οικονομικά δεδομένα επιστρέφουν για πρώτη φορά σε ελαφρά ανοδική τάση σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του έτους.

Σε καμμία περίπτωση, ωστόσο, δεν έχουν ξεπεραστεί οι συνέπειες από τη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση, ενώ πολλοί καταναλωτές είναι ακόμα ανήσυχοι και δεν έχουν πειστεί ότι η ανοδική τάση στις χώρες τους θα συνεχιστεί. Ορισμένες χώρες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν δυσκολίες από τη χρηματοπιστωτική κρίση και τις επιπτώσεις της, με κυριότερη βεβαίως την Ελλάδα.

Η αβεβαιότητα που επικρατεί στην Ελλάδα για το μέλλον επηρεάζει, όπως επίσης και στην Ιρλανδία και την Πορτογαλία, την εμπιστοσύνη των καταναλωτών στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας τους. Το δεύτερο μείζον πρόβλημα για τους Ευρωπαίους είναι ο πληθωρισμός και συγκεκριμένα, οι ευρωπαίοι καταναλωτές ανησυχούν για το κόστος των τροφίμων και των καυσίμων.

Προσδοκίες οικονομικής ανάπτυξης: Η κυβερνητική κρίση ανησυχεί τους Τσέχους
Σε όλες σχεδόν τις χώρες που περιλήφθηκαν στην έρευνα της GfK, η ύφεση φαίνεται να έχει ξεπεράσει πλέον το «ναδίρ». Οι προσδοκίες οικονομικής ανάπτυξης παρουσίασαν άνοδο κατά το δεύτερο τρίμηνο ή παρέμειναν στα επίπεδα που καταγράφηκαν τον Μάρτιο, ενώ πολλοί καταναλωτές ελπίζουν ότι η χώρα τους θα μπορέσει να υπερβεί την κρίση το επόμενο διάστημα. Εξαίρεση αποτελούν η Αυστρία και η Τσεχική Δημοκρατία.

Η Γερμανία εξακολουθεί να ηγείται της ανάπτυξης στην Ευρώπη και ο δείκτης αυτό το διάστημα κυμαίνεται στις 50,3 μονάδες. Ο δείκτης κατέγραψε επίσης ιδιαίτερα έντονη ανάπτυξη στην Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και την Πολωνία, ενώ η Ρουμανία εμφανίζει ισχυρή ανοδική τάση εδώ και 12 μήνες.

Οι προσδοκίες οικονομικής ανάπτυξης στην Ελλάδα φάνηκαν να σταθεροποιούνται για λίγο και να παραμένουν σταθερές κατά το δεύτερο τρίμηνο, αν και ο δείκτης παραμένει πάρα πολύ χαμηλός: -54,7 μονάδες. Ωστόσο, τα μέτρα λιτότητας που επέβαλε η ελληνική κυβέρνηση σημαίνουν ότι οι έλληνες πολίτες έχουν να περιμένουν ακόμα μεγαλύτερες περικοπές, γεγονός που θα επηρεάσει σαν ντόμινο την οικονομία της χώρας, ενώ ταυτόχρονα δυναμώνουν οι φωνές αυτών που διαφωνούν.

Προσδοκίες επιπέδου τιμών: Σε μείωση πληθωρισμού ελπίζουν οι Βρετανοί
Σε πολλές από τις χώρες που συμπεριλήφθηκαν στην έρευνα της GfK, οι προσδοκίες επιπέδου τιμών των καταναλωτών διήλθαν από το σημείο κορύφωσης και άρχισαν να μειώνονται κατά το δεύτερο τρίμηνο. Η Ιταλία έχει αυτήν την περίοδο τον χαμηλότερο δείκτη (-18,4 μονάδες). Στη Γαλλία, αν και ο δείκτης παραμένει υψηλός με 32 μονάδες, η κατάσταση έχει βελτιωθεί αισθητά, καθώς τον Απρίλιο ήταν στις 49 μονάδες. Οι προσδοκίες επιπέδου τιμών κυμαίνονται επίσης σε υψηλά επίπεδα στην Αυστρία, στις 30,6 μονάδες. Ο δείκτης αυξήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Τσεχική Δημοκρατία και την Ελλάδα.

Η εξέλιξη των προσδοκιών επιπέδου τιμών στην Ελλάδα εμφανίζεται ασυνεχής. Μεταξύ Απριλίου και Μαΐου ο δείκτης μειώθηκε κατά 15,2 μονάδες για να φτάσει στις -17,6 μονάδες. Τον Ιούνιο ωστόσο οι προσδοκίες επιπέδου τιμών αυξήθηκαν πάλι κατακόρυφα έως τα σημερινά επίπεδα των 8,7 μονάδων. Εδώ διαφαίνεται ο ρόλος των συζητούμενων αυξήσεων στους φόρους, στο πλαίσιο του νέου πακέτου μέτρων λιτότητας.

Προσδοκίες εισοδήματος: Ενδείξεις ανάκαμψης στην Ισπανία
Οι προσδοκίες εισοδήματος εμφανίζουν επίσης βελτίωση σε όλη την Ευρώπη κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2011. Ο δείκτης αυξήθηκε στη Γερμανία, την Ισπανία, την Αυστρία, τη Ρουμανία και την Πολωνία και σε ορισμένες περιπτώσεις η αύξηση ήταν σημαντική. Στις 44,6 μονάδες, η Γερμανία εξακολουθεί να καταγράφει κατά πολύ υψηλότερη τιμή σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες.

Ο δείκτης σταθεροποιήθηκε στη Βουλγαρία και την Τσεχική Δημοκρατία, αν και σε χαμηλά επίπεδα, ενώ στη Γαλλία τον Ιούνιο έφτασε στη χαμηλότερη έως τώρα τιμή των -41,9 μονάδων. Μόνο οι Έλληνες είναι πιο απαισιόδοξοι όσον αφορά στις προσδοκίες εισοδήματός τους: η τιμή του δείκτη έφτασε στις -58,6 μονάδες τον Ιούνιο. Όπως είναι αναμενόμενο, τα δραστικά μέτρα του δεύτερου πακέτου λιτότητας, που περιλαμβάνουν αυξήσεις φόρων, νέες περικοπές παροχών και μειώσεις μισθών στο δημόσιο, επιδρούν συνολικά στην ψυχολογία των Ελλήνων.

Οι Ισπανοί πιστεύουν ότι η οικονομία τους θα ανακάμψει σταδιακά και ως εκ τούτου αναμένουν βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης. Αν και το ποσοστό ανεργίας αυτήν την περίοδο υπερβαίνει το 21%, παρουσιάζει ελαφριά μείωση σε όλους τους τομείς της οικονομίας, με τη βελτίωση να αποδίδεται κατά κύριο λόγο στον τουρισμό.

Πρόθεση αγοράς: Πρόβλημα η αύξηση τιμών στη Βουλγαρία
Η σταδιακή βελτίωση της οικονομικής κατάστασης και η αναμενόμενη επιστροφή σε υψηλότερα εισοδήματα επηρεάζουν την πρόθεση αγοράς. Η τάση φαίνεται να έφτασε στο ναδίρ στις περισσότερες χώρες και ο δείκτης πλέον είτε αυξάνεται ελαφρώς είτε σταθεροποιείται, όπως δείχνει η έρευνα της GfK. Έτσι, η Γερμανία κατέγραψε την υψηλότερη τιμή στις 35,1 μονάδες, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στο αντίθετο άκρο της κλίμακας με -41,8 μονάδες με αμέσως επόμενο το Ηνωμένο Βασίλειο στις -41,5 μονάδες.

Στη Βουλγαρία ο δείκτης μειώθηκε κι άλλο το δεύτερο τρίμηνο, όχι όμως τόσο απότομα όσο πριν. Η πτώση του από το Μάρτιο ήταν σχεδόν 6 μονάδες και αυτήν την περίοδο κυμαίνεται στις -3,1 μονάδες, το χαμηλότερο επίπεδο από τον Φεβρουάριο του 2005. Ο πληθωρισμός μπορεί εν δυνάμει να εξελιχθεί σε σοβαρό πρόβλημα στη Βουλγαρία το επόμενο διάστημα -ποσοστό πληθωρισμού μόλις κάτω από το 6% αποτελεί απειλή τόσο για την πολιτική σταθερότητα της χώρας -όσο και για τις προοπτικές της για σταθερή ανάκαμψη.

Με δεδομένο ότι τα καθαρά διαθέσιμα εισοδήματα μόλις και μετά βίας καλύπτουν τα βασικά έξοδα διαβίωσης και ότι αυτό δεν αναμένεται να αλλάξει στο προβλεπόμενο μέλλον εξαιτίας των υψηλών ποσοστών πληθωρισμού, οι καταναλωτές δεν θεωρούν αυτήν την περίοδο κατάλληλη για σημαντικές αγορές πέρα από τις απολύτως βασικές και προτεραιότητά τους είναι να μπορέσουν να εξυγιάνουν τον οικιακό τους προϋπολογισμό.

Οι -τότε- συζητήσεις περί νέων μέτρων λιτότητας στην Ελλάδα, στα οποία περιλαμβάνονται αυξήσεις φόρων, περικοπές παροχών και αυξήσεις σε διάφορες εισφορές, οδήγησαν στη συρρίκνωση της πρόθεσης αγοράς κατά 13,7 μονάδες έως την τρέχουσα τιμή των -41,8 μονάδων.

Boston Consulting Group: Ανήσυχοι οι παγκόσμιοι πολίτες
Πιο «ανήσυχοι» πάντως φαίνονται οι παγκόσμιοι πολίτες σε καταναλωτική έρευνα που διενήργησε η Boston Consulting Group και δημοσιεύθηκε στα τέλη Ιουνίου, βασικό συμπέρασμα της οποίας είναι ότι σε όλο τον κόσμο αυξάνεται η ανησυχία για το μέλλον. Και αυτό γιατί ούτε στις ανεπτυγμένες οικονομίες, όπως οι Η.Π.Α., η Μεγάλη Βρετανία, η Ιαπωνία και η Ιταλία, ούτε στις αναπτυσσόμενες, όπως η Κίνα και η Ινδία δεν φαίνεται να πιστεύουν οι καταναλωτές  ότι η οικονομία έχει ξεφύγει από τον κίνδυνο.

Ως βασικότερες αιτίες, που μπαίνουν εμπόδιο στην όποια ανάκαμψη, θεωρούν τον σεισμό και το τσουνάμι στην Ιαπωνία και την αστάθεια στη Μέση Ανατολή, όπως αναφέρει η έρευνα.

Η.Π.Α.: Οι αμερικανοί καταναλωτές εμφανίζονται επιφυλακτικοί, με το 57% των ερωτηθέντων να δηλώνουν ότι «νιώθουν ότι έχουν επηρεαστεί προσωπικά από την ύφεση», έναντι 49% πέρυσι. Οι καταναλωτές αγοράζουν λιγότερα προϊόντα και δείχνουν προτίμηση στα private labels. Για τους marketers πάντως, η χειρότερη είδηση που προέρχεται από τις Η.Π.Α. είναι ότι οι περισσότεροι καταναλωτές δηλώνουν ότι «απολαμβάνουν το αίσθημα της αποταμίευσης».

ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝIΑ: Η κατάσταση δεν είναι πολύ καλύτερη στη Μεγάλη Βρετανία, όπου η καταναλωτική πίστη έχει φθίνει σημαντικά από τα υψηλά ποσοστά της περυσινής προεκλογικής περιόδου, όπως δείχνει η έρευνα της Boston Consulting Group. Το 50% των ερωτηθέντων αναμένουν ότι η ανάκαμψη θα καθυστερήσει αρκετά χρόνια ακόμα, έναντι ποσοστού 31% πέρυσι.

ΙΑΠΩΝIΑ: Το τσουνάμι προκάλεσε πανικό στην Ιαπωνία, η οποία ήδη «αιμορραγούσε» οικονομικά. Όπως δείχνει η φετινή έρευνα, το 40% περίπου των καταναλωτών θα περικόψουν τις δαπάνες τους, ενώ επίσης ως αποτέλεσμα της μεγάλης αβεβαιότητας, του άγχους και της πίεσης που έχει κυριεύσει τους Ιάπωνες, πολλοί από αυτούς προτιμούν να κάνουν πλέον «cocooning».

ΜΕΞΙΚO: Εδώ υπάρχουν κάποιες φωτεινές ενδείξεις, καθώς είχαμε αναθεώρηση των εκτιμήσεων προς τα πάνω για το Α.Ε.Π. και προς τα κάτω για τα ποσοστά ανεργίας. Παρόλα αυτά, οι μεξικανοί εξακολουθούν να εμφανίζονται ανήσυχοι για το μέλλον εν μέρει λόγω «της αρνητικής αντίληψης που έχει η κοινή γνώμη για τον πόλεμο της κυβέρνησης ενάντια στα ναρκωτικά» και λόγω «της αβεβαιότητας για τις προεδρικές εκλογές του 2012», όπως αναφέρει η BCG.

ΙΤΑΛIΑ: Οι Ιταλοί είναι από τους πιο απαισιόδοξους της έρευνας, με το 70% να δηλώνουν ανήσυχοι για το μέλλον, σε σχέση με το 45% του 2010. Οι καταναλωτές εξυμνούν τις συνειδητές καταναλωτικές επιλογές και ισχυρίζονται ότι σκοπεύουν να αγοράσουν λιγότερα προϊόντα και να περιορίσουν τις αγορές μη αναγκαίων.

ΚIΝΑ: To A.E.Π. της Κίνας αναπτύσσεται με ρυθμό περίπου 10%, γεγονός που οδηγεί την Boston Consulting Group να προβλέψει ότι οι λιανικές πωλήσεις θα εκτοξευθούν κατά 50% μέχρι το 2015. Ωστόσο, παρόλο που το ποσοστό αυτών που νιώθουν αβεβαιότητα για το μέλλον κυμάνθηκε στο 30% -ένα από τα χαμηλότερα της έρευνας-, ανέβηκε ελαφρά σε σχέση με πέρυσι. Και οι καταναλωτές εξακολουθούν να μην είναι σε διάθεση να «ξοδέψουν απερίσκεπτα», λέει η έρευνα.

ΙΝΔIΑ: Η ανάπτυξη του Α.Ε.Π. της Ινδίας είναι ικανοποιητική, ωστόσο υπάρχει προβληματισμός, καθώς αυξάνονται οι πιέσεις από τον πληθωρισμό και η εργασιακή αβεβαιότητα.

ΒΡΑΖΙΛIΑ: Η κατάσταση στη Βραζιλία πάντως είναι αρκετά ικανοποιητική και αναμένεται ότι οι λιανικές πωλήσεις θα αυξηθούν κατά 40% μέχρι το 2015.

Η EΡΕΥΝΑ
Τα παραπάνω ευρήματα έχουν ληφθεί από την έρευνα «GfK Consumer Climate MAXX survey», η οποία πραγματοποιείται με συνεντεύξεις καταναλωτών σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κάθε μήνα, για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.